Menu

Bóle przebijające – problem terapeutyczny w leczeniu bólu w chorobie nowotworowej

Dolegliwości bólowe w chorobie nowotworowej powinny być skutecznie leczone. Do tego celu służą z jednej strony narzędzia szczegółowo opisujące ból (Ankieta z informacją, jak pacjent w sposób właściwy powinien opisać lekarzowi odczuwanie swojego bólu), z drugiej strony liczne możliwości leczenia bólu przewlekłego (Ból w chorobie nowotworowej).

Niestety, nawet przy dobrze kontrolowanym bólu podstawowym, może pojawić się u pacjenta dodatkowy, często paraliżujący epizod bólu - ból przebijający.
Ból przebijający to ostry, gwałtownie narastający, dość szybko przemijający, napadowy ból. W skali oceny bólu (wzrokowo-analogowa, VAS) plasują się one wśród bólów o średnim i dużym nasileniu. Ataki występują okresowo, pomimo skutecznej terapii bólu podstawowego, niezależnie od dawek i rodzaju stosowanych preparatów. Częstotliwość i natężenie ataków bólowych raczej nie ma związku z płcią, wiekiem chorego oraz narządem objętym procesem nowotworowym, natomiast jest zdecydowanie częściej obserwowany w zaawansowanym stadium choroby. Charakter doznań i umiejscowienie bólu przebijającego jest w większości przypadków adekwatne do bólu podstawowego. Trudności we właściwym rozpoznaniu i leczeniu bólów przebijających jest fakt, że ponad połowa z nich jest nieprzewidywalna. Oznacza to, że pacjent nie jest w stanie przewidzieć sytuacji, czasu, miejsca i natężenia bólu, który się pojawi.

O ile w bólach przebijających, które można przewidzieć, pacjent może profilaktycznie przyjąć dodatkową dawkę leku lub odpowiednio wcześniej zwiększyć przyjmowaną jego dawkę, o tyle w bólach, które występują w sposób nieprzewidywalny pacjent takiej możliwości nie ma. W takiej sytuacji niezwykle ważne jest zastosowanie leku przeciwbólowego, który będzie skuteczny w takim rodzaju bólu. Ogólnie uważa się, że leki stosowane w bólach przebijających muszą spełniać określone kryteria działania: muszą działać szybko, nie mogą zastępować leków stosowanych w terapii bólu przewlekłego, muszą być możliwe do zastosowania przez samego pacjenta. Forma podania leku jest tutaj niezwykle istotna. Warunkuje ona szybkość pojawienia się substancji czynnej w organizmie, a co za tym idzie również szybkość działania przeciwbólowego leku.

Dotychczasowe formy dostępności leków przeciwbólowych stosowane w leczeniu bólu podstawowego (system transdermalny, leki doustne) nie spełniają kryteriów dla leków stosowanych w przypadku bólów przebijających ze względu na zbyt długi okres od podania do uzyskania wymaganego efektu terapeutycznego.
Idealnymi ze względu na biodostępność i szybki początek działania lekami do zastosowania w bólach przebijających są leki podawane dożylnie (np. morfina) oraz przezśluzówkowo. Pierwsza postać leku - dożylna, jest najodpowiedniejsza, ale wymaga obecności personelu medycznego, co w warunkach domowych nie jest zazwyczaj możliwe do wykonania. Podanie podskórne morfiny daje efekt przeciwbólowy dopiero po około 15 minutach. Podobnie jak podanie dożylne, nie jest leczeniem optymalnym z wyboru w warunkach domowych.

Droga przezśluzówkowa, ze względu na możliwość zastosowania przez samego pacjenta oraz szybki efekt działania, wynoszący 5-10 minut, jest w związku z tym najodpowiedniejszą formą leczenia bólów przebijających. Leki przeciwbólowe mogą być podawane podjęzykowo lub podpoliczkowo (czas do uzyskania efektu przeciwbólowego wynosi około 10 minut) lub donosowo (czas działania już po 5 minutach). Znając charakter bólów przebijających, wydaje się, że podanie roztworu wodnego fentanylu w formie donosowej, zapewnia najszybszy efekt terapeutyczny i taka forma powinna być preferowana. Fentanyl w podaniu donosowym lub podpoliczkowym w bólach przebijających jest wskazywany przez zalecenia zawarte w ostatniej publikacji „Stany nagłe w onkologii” (Wyd. Termedia, Poznań 2015, T.II, str. 24).

Formy podania leków przeciwbólowych, w tym stosowanych w leczeniu bólów przebijających, oraz szybkość ich działania przedstawiono w poniższej tabeli:

Droga podania:Doustna  PodskórnaPrzezśluzówkowaDożylnaDonosowa (roztwór wodny)
Początek działania: > 30 min 10-15 min 10 min 5 min 5 min


Opracowanie:
dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku.

» powrót na początek strony

Obserwuj Onkonet na Facebooku

NU-MED Onkologia

reklama Grupa NU-MED

Grupa NU-MED to wyspecjalizowane placówki, w których diagnozujemy i leczymy pacjentów z chorobami nowotworowymi. Leczenie odbywa się w ramach kontraktu z NFZ. Zobacz więcej informacji.

Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii

reklama Onkodiag

Badania oparte na wnikliwej analizie tkanek pochodzących z nowotworu oraz krążących we krwi komórek nowotworowych:

  • Trublood – nieinwazyjna biopsja z analizą pod kątem diagnozy, rokowań i teranostyki
  • Celldx – głęboka analiza genomiczna nowotworu – badanie skuteczności terapii
  • Exacta – pełna analiza nowotworu uwzględniająca genomikę, immunohistochemię, immunocytochemię i chemowrażliwość żywych komórek. Badanie zaprojektuje najbardziej skuteczne leczenie
  • Chemoscale – badanie chemowrażliwości leków cytostatycznych
  • Cancertrack – monitorowanie efektów leczenia na podstawie cell-free DNA

Leczenie bólu nowotworowego

Więcej informacji na lemat leczenia bólu w chorobie nowotworowej znajduje się w dziale "Leczenie bólu nowotworowego"

» przejdź do działu "Leczenie bólu nowotworowego"