Wizualizacja ukrwienia narządów za pomocą zieleni indocyjaninowej poprawia wyniki leczenia chirurgicznego

Ryzyko nieszczelności w zespoleniach w obrębie przewodu pokarmowego może być zmniejszone poprzez zastosowanie nowoczesnej metody oceny ukrwienia narządów za pomocą specjalnego znacznika - zieleni indocyjaninowej.

Zabiegi operacyjne są podstawowym sposobem leczenia nowotworów przewodu pokarmowego. Wyniki procesu leczenia oraz przeżycie chorych są zależne od stopnia zaawansowania nowotworu, zastosowanego leczenia skojarzonego (chemioterapia, radioterapia), ale to jakość wykonania zabiegu operacyjnego ma podstawowe znaczenie dla osiągnięcia sukcesu terapeutycznego.

W leczeniu chirurgicznym raka zasadnicze znaczenie mają dwa elementy: radykalność zabiegu operacyjnego oraz brak poważnych powikłań pooperacyjnych. O ile radykalność zabiegu jako czynnik rokowniczy jest powszechnie znana specjalistom, o tyle znaczenie powikłań pooperacyjnych nie zawsze jest podnoszone jako ważny element braku powodzenia leczenia. Jednym z możliwych powikłań jest nieszczelność zespolenia w obrębie przewodu pokarmowego powodująca wyciek treści żołądkowej lub jelitowej do jamy otrzewnej. Prowadzi to do poważnych zmian zapalnych i infekcyjnych, które mogą doprowadzić do zakażenia ogólnoustrojowego (sepsa) i śmierci.

Wcześnie wykryta nieszczelność jest wskazaniem do powtórnego wykonania zabiegu operacyjnego, włączenia antybiotykoterapii i prowadzenia intensywnego nadzoru nad stanem ogólnym pacjenta. Najczęściej powoduje też ograniczenia w przyjmowaniu pokarmów drogą naturalną i wymaga podawania preparatów żywieniowych drogą dożylną. Wszystko to nie tylko zwiększa koszty leczenia, ale wydłuża czas do podjęcia zaplanowanego leczenia uzupełniającego zabieg operacyjny (np. chemioterpaia) oraz ma niekorzystny wpływ na układ odpornościowy chorego, którego prawidłowa aktywność jest niezbędna do walki z rakiem.

Jedną z przyczyn nieszczelności w zespoleniach przewodu pokarmowego jest upośledzone ukrwienie końców narządów przygotowanych do zespolenia. Zazwyczaj oceny jakości ukrwienia narządów (np. jelita) dokonuje chirurg na podstawie oceny zachowanych naczyń krwionośnych oraz braku cech niedokrwienia ściany narządu. Niestety nie zawsze jest to proste, o czym można przekonać się za późno, stwierdzając kliniczne cechy nieszczelności (wyciek treści z przewodu pokarmowego przez dreny, objawy zapalenia otrzewnej, objawy zakażenia ogólnoustrojowego).

Jednak istnieje sposób na ocenę jakości ukrwienia ścian narządów przed dokonaniem zespolenia, polegający na ocenie obecności podanego dożylnie znacznika, który drogą krwi dochodzi do drobnych naczyń. Jego obecność, a co za tym idzie – stwierdzenie jakości ukrwienia narządu – wykrywa się poprzez oświetlenie tkanek specjalnym przyrządem emitującym światło lasera o długości fali wzbudzającej świecenie znacznika.

Fot. - Różnica ukrwienia poszczególnych odcinków jelita grubego przed dokonaniem zespolenia. Kolor zielony pokazuje zakres prawidłowo unaczynionego fragmentu jelita. Nieobecność koloru zielonego wskazuje na brak ukrwienia. Wizualizacja wykonana z wykorzystaniem znacznika - zieleni indocyjaninowej.

W przypadku stwierdzenia niedostatecznego ukrwienia, chirurg dokonuje korekty, wycinając niedostatecznie ukrwiony fragment jelita i następnie zespalając narządy w obrębie dobrze ukrwionych tkanek. Ten prosty sposób postępowania znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia nieszczelności, co w leczeniu choroby nowotworowej jest jednym z zasadniczych elementów wpływających na powodzenie kompleksowego leczenia.

Opracowanie:
dr hab. n.med. Tomasz Jastrzębski, prof. nadzw. GUMed
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Gdański Uniwersytet Medyczny