dla pacjentów i lekarzy
Profilaktyczne działanie pokarmów bogatych w błonnik w prewencji raka jelita grubego
Pierwsze informacje dotyczące możliwego ochronnego działania błonnika na jelito grube w aspekcie powstawania raka tego narządu zostały opublikowane w 1971 roku przez Burkita.
Działanie ochronne błonnika na jelito grube polega m.in. skróceniu czasu przechodzenia treści pokarmowej przez jelito, a tym samym skróceniu czasu kontaktu potencjalnie karcinogennych (rakotwórczych) substancji ze śluzówką jelita, zwiększeniu ilości i częstości wypróżnień, zwiększeniu ilości wody w stolcu, a tym samym rozcieńczeniu treści jelitowej.
Poprzez działanie przyspieszające pasaż treści jelitowej, błonnik wpływa także na zmniejszenie dostępności toksyn i soli żółciowych czego wynikiem jest zmniejszenie stanów zapalnych błony śluzowej jelita grubego. Ten mechanizm jest najprawdopodobniej odpowiedzialny za zmniejszenie prawdopodobieństwa rozwoju polipów i nowotworów złośliwych.
W licznych badaniach udowodniono, że spożywanie warzyw i owoców, a także płatków pełnoziarnistych ma działanie prewencyjne w odniesieniu do nowotworów jelita grubego. Jednak dane z badań prospektywnych nie są już takie jednoznaczne. Wpływ na tę niejednoznaczność mają, jak wskazują autorzy tych opracowań, inne czynniki, jak styl życia czy upodobania dietetyczne.
W roku 2007 World Cancer Research Fund i American Institute of Cancer Research opublikowały ustalenia, w których wpływ ochronny błonnika w prewencji raka jelita grubego oceniono jako "możliwy" lecz "nieprzekonujący". To spowodowało potrzebę wykonywania dalszych badań i analiz, które by pozwoliły ostatecznie ustalić wartość spożywania błonnika jako elementu profilaktyki przeciwnowotworowej.
Jednym z badań będących wynikiem 11-letniej analizy przyczyn zachorowań na raka jelita grubego w różnych krajach europejskich jest praca Murphy i wsp. z roku 2012. W badaniu oceniano wpływ błonnika pochodzącego z pokarmów zbożowych, warzyw oraz owoców na ryzyko zachorowania na raka tego narządu. Badaniem objęto 4517 chorych z 10 krajów Europy Zachodniej i Skandynawii spośród ponad 470 tys. badanych osób. Największą zawartość spożywanego w pokarmach błonnika zanotowano w Hiszpanii (u mężczyzn) i w Danii (u kobiet). Najmniej błonnika spożywali Szwedzi, bez względu na płeć.
Badanie wykazało statystycznie znaczące zmniejszenie częstości występowania raka jelita grubego u osób spożywających zwiększoną ilość błonnika w pokarmach. Zmniejszenie ryzyka określono na około 17% w stosunku do osób spożywających mniej błonnika w pokarmach. W analizie wieloczynnikowej wykazano także, że największy negatywny wpływ na korzystne działanie zwiększonej konsumpcji błonnika miało spożywanie alkoholu i palenie tytoniu.
W szwedzkim badaniu Vulcan i wsp. wykazano na grupie ponad 27 tys. osób korzystne działanie zwiększonego spożycia błonnika (głównie z owoców i jagód), zwłaszcza u kobiet, na działanie ochronne w zakresie profilaktyki raka jelita grubego. U osób, które zachorowały na raka jelita grubego nie obserwowano wpływu spożycia błonnika na zaawansowanie nowotworu według klasyfikacji TNM.
Z kolei we wcześniejszym badaniu Hansen i wsp. (badanie HELGA) autorzy zwracają uwagę na zboża, jako główne źródło błonnika. W badaniu tym analizą objęto ponad 100 tys osób, spośród których w przeciągu 11 lat obserwacji stwierdzono wystąpienie 1168 przypadków nowotworu jelita grubego. Co ciekawe, korzystny wpływ diety bogatej w błonnik obserwowano głównie w stosunku do możliwości wystąpienia raka okrężnicy, ale już nie odbytnicy. Na korelację tę zwracają uwagę także inni badacze.
Wyniki badania wskazują, że ilość błonnika w codziennej diecie powinna wynosić przynajmniej 10g, z czego większość z warzyw i owoców.
Do najważniejszych korzystnych działań błonnika na organizm należy kontrola masy ciała, profilaktyka zaparć, profilaktyka cukrzycy i chorób układu krążenia, oraz, jak wykazały badania, ochronne działanie przeciw nowotworom jelita grubego.
Produkty zbożowe bogate w błonnik:
- pieczywo: pumpernikiel, pieczywo razowe, graham
- kasze: jęczmienna, pęczak, gryczana
- ryż brązowy
- nasiona chia
- płatki zbożowe
- makaron pełnoziarnisty
- otręby
- migdały
Warzywa bogate w błonnik:
- rośliny strączkowe
- kapusta, brukselka
- buraki
- marchew
- kalafior
- rzepa
- kalarepa
- karczochy
Owoce bogate w błonnik:
- truskawki, maliny, jeżyny
- agrest
- porzeczki
- jabłka
- śliwki
- morele
- żurawina
- banany
- gruszki
- awokado
Opracowanie: Onkonet.pl
Piśmiennictwo:
- Murphy N. i wsp.: Dietary intake and risks of cancers of the colon and rectum in the European Prospective Investigation into cancer and nutrition (EPIC). PLoS ONE 2012;7(6)e39361;
- Podstawy Żywienia Klinicznego. Praca zbiorowa pod red. L. Sobotka. ESPEN 2013. Wyd.polskie: Krak. Wyd. Scientifica Sp. Z o.o. 2013;
- Vulcan A. i wsp.: Fibre intake incydent colorectal cancer depending on fibre source, sex, tumour location and Tumor, Node, Metastasis stage. Br J Nutr 2015;114(6):959-969;
- Hansen L.: Intake of dietary fiber, especially from cereal foods, is associated with lower incidence of colon cancer in the HELGA cohort. Int J Cancer 2012;131(2):469-478;
NU-MED Onkologia
Grupa NU-MED to wyspecjalizowane placówki, w których diagnozujemy i leczymy pacjentów z chorobami nowotworowymi. Leczenie odbywa się w ramach kontraktu z NFZ. Zobacz więcej informacji.
Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii
Badania oparte na wnikliwej analizie tkanek pochodzących z nowotworu oraz krążących we krwi komórek nowotworowych:
- Trublood – nieinwazyjna biopsja z analizą pod kątem diagnozy, rokowań i teranostyki
- Celldx – głęboka analiza genomiczna nowotworu – badanie skuteczności terapii
- Exacta – pełna analiza nowotworu uwzględniająca genomikę, immunohistochemię, immunocytochemię i chemowrażliwość żywych komórek. Badanie zaprojektuje najbardziej skuteczne leczenie
- Chemoscale – badanie chemowrażliwości leków cytostatycznych
- Cancertrack – monitorowanie efektów leczenia na podstawie cell-free DNA