Niedożywienie w chorobie nowotworowej – jak rozpoznać, jakie niesie ze sobą zagrożenie i jak można mu przeciwdziałać

Choroba nowotworowa jest chorobą całego organizmu, nie tylko narządu, w którym powstała, dotyczy zarówno ciała jak i ducha. Wpływa nie tylko na wszelkie aspekty życia chorego, ale również życia jego krewnych i bliskich. Jest chorobą wielowymiarową. Aby ją skutecznie leczyć trzeba brać pod uwagę wiele różnych czynników, które mają wpływ na możliwości zastosowania odpowiedniego leczenia, ale także na uzyskanie odpowiednich, zaplanowanych jego wyników.

Jednym z wielu elementów, które są niezwykle ważne dla chorego na nowotwór, jest dobry stan ogólny. To łączy się z kolei z prawidłowym odżywieniem, które przeciwdziała utracie wagi i obniżeniu odporności organizmu chorego.

Rozpoznanie choroby nowotworowej wiąże się zazwyczaj ze zmianami w sferze psychiki: depresja, poczucie wyizolowania, bezradność – to częste stany emocjonalne, z którymi chory radzi sobie lepiej lub gorzej. Wsparcie rodziny, bliskich, ale także psychologa, lekarza prowadzącego leczenie jest niezmiernie ważne. Około 1/3 chorych ma objawy depresji, która wpływa na osłabienie łaknienia, apetytu, zmniejsza zainteresowanie jedzeniem, przekierowuje uwagę na poczucie choroby. W takim stanie ogólnym chory traci wagę, traci siły, zmniejsza się odporność organizmu. Niedobory białkowo-kaloryczne znacząco wpływają na zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia powikłań związanych z leczeniem, mogą wpłynąć na wydłużenie czasu między poszczególnymi etapami leczenia (między zabiegiem operacyjnym a chemioterapią, radioterapią, między poszczególnymi cyklami chemioterapii).
Na tym etapie choroby ważne jest zahamowanie lub ograniczenie spadku parametrów białkowo-kalorycznych. Często jeszcze na długo zanim pojawią się kliniczne cechy niedożywienia, można mu przeciwdziałać. Warto o tym pamiętać w aspekcie uzyskiwania jak najlepszych wyników leczenia.

Jak rozpoznać zagrożenie niedożywieniem?

W normalnym funkcjonowaniu chorego pojawia się apatia, niechęć do rozmowy, utrata apetytu. Posiłki są zjadane częściowo, bez smaku. Co można zrobić w takiej sytuacji? Przede wszystkim należy porozmawiać z chorym, wskazać mu jego zachowania, które niepokoją jego bliskich – często nie zauważa on, że istnieje taki problem, jak zaburzenia jedzenia. Ważne jest wyjaśnienie ze strony lekarza, zarówno choremu, jaki i jego rodzinie, że odpowiednie odżywianie jest niezwykle ważne przed rozpoczęciem leczenia.

W przypadku zaburzeń smaku należy przygotowywać takie pokarmy, które chory zjada w największej ilości. Należy uwzględnić ilość kilokalorii i ilość białka w pokarmach. Jeśli osoba chora nie zjada całych przygotowanych posiłków, należy przygotowywać je objętościowo mniejsze, ale podawać częściej. Należy pamiętać o zasadzie: okres choroby nie jest czasem na odchudzanie! Jeśli problem zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów utrzymuje się dłużej niż 7-14 dni, należy pomyśleć o suplementacji (wspomaganiu) „normalnego” pokarmu przez żywieniowe preparaty przemysłowe, zawierające zwiększoną ilość kilokalorii i białka. Ważne: czas w oczekiwaniu na leczenie należy wykorzystać na jak najlepsze przygotowanie chorego, w tym na odpowiednie żywienie.

Innym problemem, wynikającym z umiejscowienia nowotworu w obrębie górnego odcinka przewodu pokarmowego ( żołądek, przełyk, gardło, krtań) są mechaniczne zaburzenia przechodzenia pokarmów. Do objawów, na które należy zwrócić uwagę, jest niechęć chorego do pokarmów o twardej konsystencji, szczególnie gdy dodatkowo istnieją problemy z pogryzieniem (brak zębów, choroby zębów, ból przy połykaniu, brak odpowiedniej ilości śliny).

Do późnych objawów należą wymioty połkniętą treścią pokarmową lub częste odpluwanie śliny, która nie może przejść przez zwężony przez nowotwór odcinek przewodu pokarmowego. W tych sytuacjach należy niezwłocznie wdrożyć odpowiednie postępowanie zapobiegające wystąpieniu lub pogłębieniu się cech niedożywienia. Przy możliwości połykania pokarmów półpłynnych i płynnych należy włączyć preparaty przeznaczone do żywienia doustnego. Jeśli są one niewystarczające, należy rozważyć żywienie do dalszych odcinków przewodu pokarmowego: gastrostomia (przetoka do karmienia do żołądka) lub jejunostomia (przetoka do karmienia do jelita cienkiego).
Zawsze należy pamiętać: choroba nowotworowa w różnych i na każdym etapie może prowadzić do niedożywienia, które ma bezpośredni i pośredni wpływ na wyniki leczenia. W celu przeciwdziałania wystąpieniu niedożywienia należy zwracać uwagę na wczesne zachowania prowadzące do tego stanu i jak najwcześniej im przeciwdziałać.

Opracowanie: Onkonet.pl