Menu

Kwasy tłuszczowe omega-3 i ich znaczenie dla organizmu

Tłuszcze w diecie czlowieka

Zbilansowana dieta zdrowego człowieka powinna pokrywać zapotrzebowanie organizmu na energię jak i wszystkie inne składniki pokarmowe niezbędne do rozwoju, podtrzymywania funkcji życiowych jak i zachowania zdrowia.

Najbardziej skoncentrowane źródło energii w pożywieniu człowieka stanowią tłuszcze, dostarczając średnio 9 kcal na każdy ich gram zawarty w pożywieniu. Tłuszcze są źródłem kwasów tłuszczowych, w tym niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), witamin rozpuszczalnych w tłuszczach: A, D, E, K, które organizm wykorzystuje do syntezy hormonów, białek i innych substancji biologicznie czynnych, oraz takich elementów jak organelle komórek budujących tkanki i narządy.

W tłuszczach spożywczych kwasy tłuszczowe dzieli się, zależnie od ich budowy chemicznej, na nasycone (SFA – Saturated Fatty Acids), jednonienasycone (czyli te, w których cząsteczce istnieje jedno podwójne wiązanie (MUFA – Monounsaturated Fatty Acids)) oraz bardzo pożądane, wielononienasycone (więcej niż jedno podwójne wiązanie w cząsteczce kwasu (PUFA – Polyunsaturated Fatty Acids)). PUFA nie podlegają syntezie w organizmie człowieka, dlatego też muszą być dostarczone wraz z pożywieniem.

Kwasy tłuszczowe omega-3 (zwane też kwasami tłuszczowymi n-3 lub ω-3) należą do wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. W ich cząsteczce ostatnie wiązanie podwójne w łańcuchu węglowym znajduje się przy trzecim, licząc od końca, atomie węgla. Do tej grupy należą pełniące ważną rolę w organizmie człowieka:

  • kwas eikozapentaenowy (ang. eicosapentaenoic acid, EPA)
  • kwas dokozaheksaenowy (ang. docosahexaenoic acid, DHA)
  • kwas α-linolenowy (ang. α-linolenic acid, ALA).

Kwasy tłuszczowe nienasycone dostarczane do organizmu z pożywieniem mogą ulegać przemianom enzymatycznym, na szlaku których powstają niezbędne fizjologicznie substancje np. eikozanoidy. Są to hormony tkankowe o szerokim spektrum działania, znane jako: prostaglandyny (PG), prostacykliny (PGI), tromboksany(TXA) oraz związki niecykliczne: leukotrieny (LT) i lipoksyny (LX). Współgrają w mechanizmach regulacyjnych czynności układu sercowo– naczyniowego, ciśnienia krwi, krzepnięcia, formowania się skrzepów wewnątrznaczyniowych, kontroli procesów zapalnych i immunologicznych. Ponadto budują fosfolipidy, estry cholesterolu, które tworzą struktury błonowe w praktycznie wszystkich komórkach organizmu człowieka.

Znaczenie kwasów omega-3 dla organizmu

W piśmiennictwie zwraca się uwagę na istotny pozytywny wpływ kwasów omega-3 na regulację mechanizmów homeostazy organizmu człowieka. Są one składnikami licznych diet, suplementów o dowiedzionym działaniu prozdrowotnym. W profilaktyce wielu chorób przewlekłych zaleca się wzbogacanie diety o produkty zawierające kwasy omega-3.

Podkreśla się ich możliwe działanie przeciwnowotworowe, zwłaszcza w odniesieniu do raka piersi, okrężnicy i prostaty, głównie poprzez wspomaganie i regulację odporności przeciwnowotworowej. Modulacja układu immunologicznego związana jest ponadto z jego ochroną, działaniem przeciwzapalnym i przeciwalergicznym, hamowaniem nadmiernej, niekontrolowanej odpowiedzi immunologicznej i ostrości przebiegu procesów zapalnych.

Istnieją silne dowody naukowe poświadczające, że spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 wiąże się z obniżeniem poziomu trójglicerydów w surowicy (głównie poprzez regulację syntezy triacylogliceroli w wątrobie i jelitach). Wynika z tego pośrednie działanie przeciwmiażdżycowe kwasów omega-3 oraz co za tym idzie, protekcyjne na mięsień sercowy, układ krążenia obwodowego i ośrodkowego, zapobiegając chorobie niedokrwiennej serca powikłanej zawałem, udarom mózgu.

Poprzez wpływ na syntezę prostaglandyn, prostacyklin, leukotrienów, modulują skłonność do wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Ponadto mają one wpływ na regulację ciśnienia tętniczego oraz gospodarki węglowodanowej. Sprzyjają prawidłowemu przekaźnictwu neuronalnemu oraz stabilizacji błon komórkowych neuronów kory.

Podkreśla się korzystne działanie na skórę kwasów omega-3, zwłaszcza w przypadku schorzeń o dowiedzionym mechanizmie immunologicznym (np. atopowe zapalenie skóry, łuszczyca). Ostatnie badania sugerują nadto, że kwasy te spowalniają starzenie się komórek i przyspieszają ich regenerację. Pewne korzyści odnotowano również w leczeniu chorób autoimmunologicznych układu kostno-stawowego i mięśniowego (reumatoidalne zapalenie stawów, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS)), gdzie istotnie zmniejsza się zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe w przypadku suplementacji kwasów omega-3 w diecie.

Kwasy omega-3 doceniane są również przez neurologów i psychiatrów, którzy podkreślają ich korzystny wpływ na funkcje poznawcze u osób cierpiących na różne formy zaburzeń kognitywnych. Ze względu na szczególny wpływ omega-3 na rozwój płodu, polscy eksperci zalecają podawanie omega-3 kobietom w ciąży oraz dzieciom już od 6. tygodnia życia.

Zwraca się uwagę na odpowiednią proporcję kwasów tłuszczowych omega-3 i innych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie. Kwasy omega-6 (a zwłaszcza kwas arachidonowy) biorą udział w produkcji prozapalnych prostaglandyn, działając antagonistycznie w stosunku do kwasów omega-3 (hamująco na stan zapalny). Proporcje tych dwóch kwasów są zdecydowanie bardziej korzystne w diecie śródziemnomorskiej oraz w diecie Japończyków, gdzie przeważają pokarmy bogate w kwasy omega-3.

Podstawowym źródłem kwasów grupy omega-3 w diecie są rośliny i produkty pochodzenia roślinnego: oleje roślinne (rzepakowy, lniany, sojowy, olej z orzechów włoskich i makadamia) oraz produkty, jak: orzechy włoskie, migdały, nasiona szałwii, soi, kiełki zbóż, ziarna rzepaku i lnu, a także glony. Ponadto, głównym źródłem pokarmowym kwasów DHA i EPA są tłuste ryby morskie – np. łosoś, śledź, sola, dorsz, zwłaszcza te wolnożyjące oraz owoce morza.

Warto zwrócić uwagę na zawartość kwasów tłuszczowych omega-3 oraz ich stosunek do innych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie. Ich niedobór może skutkować między innymi zwiększeniem podatności na infekcje i z powodu upośledzenia odporności organizmu. Światowy rynek spożywczy coraz częściej oferuje produkty wzbogacane o kwasy tłuszczowe omega-3 (mleka pełnotłuste i mleka, jogurty i sery, margaryny, pieczywo, płatki śniadaniowe, batony zbożowe, ciastka i słone przekąski a nawet gotowe dania). Wskazana jest ocena wartości odżywczej każdego produktu i oszacowanie jego potencjalnego efektu zdrowotnego. Należy przede wszystkim uwzględnić całkowitą ilość tłuszczu w 100g produktu oraz stosunek poszczególnych rodzajów kwasów tłuszczowych. Ilość nasyconych kwasów tłuszczowych powinna być jak najmniejsza, ponadto stosunek n-6 do n-3 powinien być optymalny (jak najmniejszy).



Opracowanie:
lek. med. Paulina Cichon
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku.

» powrót na początek strony

Obserwuj Onkonet na Facebooku

NU-MED Onkologia

reklama Grupa NU-MED

Grupa NU-MED to wyspecjalizowane placówki, w których diagnozujemy i leczymy pacjentów z chorobami nowotworowymi. Leczenie odbywa się w ramach kontraktu z NFZ. Zobacz więcej informacji.

Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii

reklama Onkodiag

Badania oparte na wnikliwej analizie tkanek pochodzących z nowotworu oraz krążących we krwi komórek nowotworowych:

  • Trublood – nieinwazyjna biopsja z analizą pod kątem diagnozy, rokowań i teranostyki
  • Celldx – głęboka analiza genomiczna nowotworu – badanie skuteczności terapii
  • Exacta – pełna analiza nowotworu uwzględniająca genomikę, immunohistochemię, immunocytochemię i chemowrażliwość żywych komórek. Badanie zaprojektuje najbardziej skuteczne leczenie
  • Chemoscale – badanie chemowrażliwości leków cytostatycznych
  • Cancertrack – monitorowanie efektów leczenia na podstawie cell-free DNA