Leczenie bólu w chorobie nowotworowej

Leczenie bólu, zwłaszcza bólu w chorobie nowotworowej, stwarza niekiedy złożony problem zarówno dla lekarza jaki i pacjenta. Dla lekarza – bo musi wybrać najbardziej skuteczny sposób leczenia, czego wynikiem ma być zlikwidowanie bólu, dla pacjenta – bo często forma skutecznego leczenia może wpływać na ograniczenie dotychczasowej aktywności życiowej. Najprostszą formą podawania leków przeciwbólowych są tabletki, które można przyjmować w każdej sytuacji. W przypadku upośledzenia połykania pokarmów stałych możliwe jest podawanie leków w postaci płynnej.

Problem pojawia się, gdy leczenie bólu wymaga ciągłego podawania leków w określonej dawce. W tym przypadku mamy dwie możliwości podawania leków: w postaci transdermalnej (przezskórnej) lub za pomocą osobistych pomp infuzyjnych.

Zasada działania leków wchłaniających się przezskórnie (podawanych w postaci plastrów) opiera się na przezskórnym wchłanianiu substancji czynnej. Dzięki swojej budowie zapewniają one stałe stężenie leku w surowicy przez okres 72 godzin, jednak modyfikacja dawki w przypadku tych preparatów jest powolna. Dzięki prostocie stosowania często są one stosowane w domowej opiece paliatywnej. W przypadku nieprawidłowego stosowania, złego przyklejenia plastra z substancją czynną lub wydłużenia odstępu między zmianami plastra pojawia się często tzw. „ból końca dawki”, podobnie jak w preparatach o przedłużonym uwalnianiu.

Osobiste pompy infuzyjne są formą dawkowania leków w sposób ciągły. W odróżnieniu od leków podawanych przezskórnie, które są konkretnie zdefiniowane przez substancję czynną, poprzez pompy można podawać wszelkie leki w postaci płynnej. Ma to duże znaczenie w leczeniu bólu w oparciu o tzw. drabinę terapeutyczną, gdzie rodzaj leku i jego dawka są dobierane w zależności od rodzaju bólu i jego nasilenia. Najprostsze pompy posiadają zbiornik z lekiem poza organizmem pacjenta, wymagając założenia pacjentowi wkłucia dożylnego lub podskórnego. W długotrwałym leczeniu zastosowanie znajdują pompy z zbiornikiem podskórnym, wymagające wszczepienia pompy w trakcie zabiegu ambulatoryjnego. Lek podawany jest zazwyczaj do naczynia żylnego lub dokanałowo. Wymagają okresowego dopełniania zbiorniku leku, wykonywanego w warunkach przychodni lub opieki domowej.

Ból występujący w chorobie nowotworowej często ma postać złożoną, np. jest związany zarówno z procesem ekspansywnym guza, uciskającym unerwione struktury narządów jak też z bezpośrednim naciekaniem nowotworu na nerwy. W takim przypadku leczenie przeciwbólowe wymaga zdefiniowania rodzaju bólu jak też wprowadzenia różnych sposobów jego leczenia. Można tu zastosować zarówno sposób ciągły podawania leków przeciwbólowych (system transdermalny) w skojarzeniu z lekami przeciwzapalnymi podawanymi systemem pompy infuzyjnej i wspomagany dodatkowo podawaniem doustnych leków przeciwbólowych w przypadku tzw. bólów przebijających.

Leczenie bólu w chorobie nowotworowej może wykorzystywać wiele możliwości terapeutycznych, takich jak leczenie farmakologiczne, chirurgiczne czy radioterapeutyczne. Sposób leczenia bólu zależy od zdiagnozowania jego przyczyny i zrozumieniu jego mechanizmów. Leczenie farmakologiczne jest najprostszą formą leczenia bólu, nie zawsze skuteczną, ale też nie zawsze będącą jedyną alternatywą dla chorego. Skojarzone stosowanie różnych sposobów podawania leków często zmniejsza konieczną do ograniczenia bólu dawkę i zmniejsza prawdopodobieństwo stosowania dawek maksymalnych w zaawansowanym procesie nowotworowym.

W części Leczenie bólu przedstawiono możliwości leczenia tego objawu w chorobie nowotworowej w oparciu o dostępne, wypróbowane schematy postępowania. Informacje dotyczące postępów w leczeniu bólu w chorobie nowotworowej będą przedstawiane na bieżąco na stronie onkonet.pl wraz z omówieniem ich wartości terapeutycznych i możliwości zastosowania zarówno w praktyce klinicznej jak i hospicyjnej.