dla pacjentów i lekarzy
Zapobieganie problemom z przyjmowaniem dojelitowym pokarmów w chorobie nowotworowej
Określane według definicji dysfagii utrudnienie formowania kęsa pokarmowego i jego przechodzenia do żołądka dotyka znacznego odsetka pacjentów onkologicznych. Podawana dolegliwość może być jednym z pierwszych objawów choroby i głównym powodem zgłoszenia się do lekarza. Z drugiej strony spotkać się możemy z objawami dysfagii na etapie przygotowania lub trwającego leczenia. Wynika to zarówno ze złożonej czynności połykania – częściowo podlegająca naszej woli, częściowo – odruchowej, oraz anatomicznego bądź fizjologicznego sąsiedztwa zmienionych chorobowo organów.
W praktyce, na potrzeby właściwej diagnostyki i leczenia, klasyfikujemy dysfagię na podstawie jej „wysokości” oraz nasilenia (Tabl. 1 i 2)
| Dysfagia | Zaburzenie fazy połykania | Objawy |
|---|---|---|
| Górna | I | Zaleganie pokarmu w jamie ustnej i trudności w uformowaniu kęsa pokarmowego |
| II | Trudności w przesuwaniu kęsa pokarmowego, kaszel, krztuszenie się, zwracanie pokarmu przez nos, zachłyśnięcia w trakcie posiłku, łzawienie, kichanie, odruchy wymiotne, uczucie drapania w gardle i suchy kaszel w trakcie posiłku. | |
| Dolna | III | Uczucie zatrzymywania się kęsa przy przechodzeniu przez przełyk, rozpierania, gniecenia, pełności za mostkiem, bóle w klatce piersiowej. |
| Dysfagia I’ – utrudnione połykanie, zachowany pasaż wszystkich pokarmów |
| Dysfagia II’ – możliwe połykanie potraw półpłynnych |
| Dysfagia III’ – możliwe połykanie potraw tylko płynnych |
| Dysfagia IV’ – brak możliwości połykania wszelkich pokarmów (afagia) |
Informacje zawarte w Tabeli 2 pozwalają w praktyce klinicznej na sprawną ocenę konieczności podjęcia interwencji żywieniowej w postaci zastosowania jej charakteru czy też pilności.
Z uwagi na konieczność podjęcia interdyscyplinarnej strategii diagnostycznej i terapeutycznej w onkologii, zagadnienie zaburzeń połykania i odżywienia nabiera szczególnego znaczenia. U pacjentów z chorobą nowotworową, przyczyną dysfagii może być nowotwór lokalizujący się w przewodzie pokarmowym lub jego bezpośrednim sąsiedztwie; warto pamiętać także o istotnym wpływie wykonywanych badań dodatkowych oraz wdrażanego leczenia. Podejmowanie leczenia radykalnego – operacyjnego, czy radioterapii kojarzonej z chemioterapią, wiąże się często z koniecznością zapewnienia bezpiecznej drogi odżywiania (przetoki odżywcze) lub zapewnienia prawidłowego pasażu jelitowego (przetoki kałowe). Opcje takie należy przewidywać możliwie wcześnie, aby przeciwdziałać ewentualnym niezamierzonym następstwom leczenia, które mogą przerwać zaplanowaną terapię.
Każdy etap prowadzonego leczenia powinien obejmować udzielnie odpowiedniej informacji pacjentowi, zapewnienie właściwego poradnictwa co do istotności poziomu odżywienia, sposobu przyjmowania pokarmów oraz wszelkich symptomów wpływających na dotychczasowy stan.
Uwzględniając niedożywienie jako istotny czynnik ryzyka wystąpienia powikłań leczenia – szczególnie chirurgicznego należy pamiętać o:
- zapewnieniu odpowiedniej podaży produktów odżywczych co do składu jakościowego i kalorycznego
- zapewnieniu możliwie najdłuższej drogi wykorzystującej przewód pokarmowy w przypadku przetok odżywczych, w odpowiednim momencie zastosowanie stentowania (zakładania protez – stentów) zwężeń nowotworowych zarówno w górnym jak i w dolnym odcinku przewodu pokarmowego
- podejmowaniu leczenia żywieniowego bez zbędnej zwłoki, najlepiej wyprzedzając ewentualne wystąpienie niedożywienia
- możliwości kojarzenia leczenia żywieniowego, wykorzystującego drogę przewodu pokarmowego i parenteralną (zgłębnik, przetoka odżywcza, cewnik permanentny, port dożylny)
- stałym monitorowaniu stanu pacjenta.
Opracowanie:
lek.med. Michał Kąkol
NU-MED Onkologia
Grupa NU-MED to wyspecjalizowane placówki, w których diagnozujemy i leczymy pacjentów z chorobami nowotworowymi. Leczenie odbywa się w ramach kontraktu z NFZ. Zobacz więcej informacji.
Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii
Badania oparte na wnikliwej analizie tkanek pochodzących z nowotworu oraz krążących we krwi komórek nowotworowych:
- Trublood – nieinwazyjna biopsja z analizą pod kątem diagnozy, rokowań i teranostyki
- Celldx – głęboka analiza genomiczna nowotworu – badanie skuteczności terapii
- Exacta – pełna analiza nowotworu uwzględniająca genomikę, immunohistochemię, immunocytochemię i chemowrażliwość żywych komórek. Badanie zaprojektuje najbardziej skuteczne leczenie
- Chemoscale – badanie chemowrażliwości leków cytostatycznych
- Cancertrack – monitorowanie efektów leczenia na podstawie cell-free DNA