Prawa pacjenta - omówienie z komentarzem

Choroba, a zwłaszcza choroba nowotworowa, często czyni pacjenta bezradnym w sytuacji, gdy zdany jest na innych i gdy za wszelką cenę szuka w różnych miejscach możliwości leczenia. Często diagnostyka i leczenie odbywa się w różnych ośrodkach zdrowia i jest wykonywana przez różnych lekarzy. Każdy chory człowiek, każdy z nas, chciałby, aby odbywało się to zarówno jak najlepiej, najrzetelniej i jak najmniej stresująco. W końcu sama choroba jest stresem i napotykanie sytuacji potęgujących stres wpływa nie tylko na samopoczucie, ale także na wyniki leczenia.

Jednym z elementów, które mają na celu zmniejszenie stresu związanego z diagnostyką i leczeniem, są Prawa Pacjenta. Mówią one także o tym, czego możemy żądać od pracowników Służby Zdrowia, bez względu na miejsce wykonywania świadczeń. Poniżej zamieszczony jest zbiór Praw Pacjenta, z komentarzem opisującym sytuacje, które pacjent może napotkać.

I. Prawo Pacjenta do świadczeń zdrowotnych

1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.
2. Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia.

Komentarz: Pkt.1 określa, że leczenie powinno być prowadzone według najnowszej wiedzy medycznej, według sprawdzonych metod i z użyciem leków, które są aktualnie zalecane w leczeniu danej choroby i w danym stopniu jej zaawansowania. Diagnostyka powinna być prowadzona w taki sposób, aby w jak najszybszym czasie umożliwić leczenie. To zagadnienie dokładniej zostało opisane w Poradniku dla Pacjenta.

II. Prawo Pacjenta do informacji

1. Pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy ma prawo do uzyskania przystępnej informacji od lekarza o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia, rokowaniu.
2. Lekarz może być zwolniony z tego obowiązku wyłącznie na żądanie pacjenta.
3. Lekarz może udzielać powyższych informacji innym osobom tylko za zgodą Pacjenta.

Komentarz: Dokumentacja medyczna jest nie tylko informacją, co zostało wykonane, ale jest też odnośnikiem dla badań i leczenia w przyszłości. Dlatego bardzo ważne jest uzyskanie wszelkich możliwych informacji (wyników i opisów badań, wyników badań labolatoryjnych, zapisany komentarz lekarza do analizowanych przez niego informacji medycznych, opis zabiegów diagnostycznych i operacyjnych itp.
W przypadku informacji medycznej napisanej odręcznie, gdy istnieją trudności z jej odczytaniem, pacjent ma prawo żądać informacji napisanej w taki sposób, aby treść nie budziła wątpliwości czytającego. Gdy lekarz prowadzący aktualnie leczenie potrzebuje informacji medycznej od lekarza leczącego wcześniej, ten powinien ją udostępnić dla dobra chorego.

III. Prawo do tajemnicy informacji z nim związanych

1. Osoby wykonujące zawód medyczny są zobowiązane zachować w tajemnicy informacje związane z Pacjentem, w szczególności ze stanem zdrowia pacjenta.
2. Przepisu nie stosuje się wówczas, gdy Pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy.
3. Osoby wykonujące zawód medyczny, udzielające świadczeń zdrowotnych są związane tajemnicą również po śmierci Pacjenta.

Komentarz: dotyczy ogólnie informacji udzielanych przez personel medyczny pacjentowi i rodzinie czy znajomym. Przed wykonaniem czynności medycznych (badanie, leczenie i inne) pacjent powinien poinformować, kogo lekarz może informować, w razie zapytania, poza samym pacjentem. Bardzo często zdarza się, że o informacje o stanie pacjenta dopytują się nie tylko członkowie rodziny, ale także znajomi czy sąsiedzi. Lekarz ma obowiązek odmówić przekazywania jakichkolwiek informacji jakimkolwiek osobom, jeśli pacjent ich nie wskazał. Lecz jeśli osoba taka została wskazana, lekarz ma obowiązek udzielić jej informacji nie tylko w pełnym zakresie, ale także w sposób umożliwiający jej zrozumienie i skutki, jakie ona za sobą pociąga.

IV. Prawo Pacjenta do wyrażania zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych

1. Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub odmowy takiej zgody po uzyskaniu odpowiedniej informacji.
2. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielnie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza.
3. Przedstawiciel ustawowy pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody, ma prawo do wyrażenia zgody, o której mowa w punkcie 1. W przypadku braku przedstawiciela ustawowego prawo to, w odniesieniu do badania, może wykonać opiekun faktyczny.

Komentarz: Zgoda na udzielanie świadczeń medycznych, poza trybem „ostrym”, gdy chodzi o ratowanie życia, musi być wrażona w postaci pisemnej. Pacjent ma prawo do dokładnego przeczytania treści przed podpisaniem oraz uzyskania wyjaśnień od pielęgniarki czy lekarza gdy jakiś aspekt proponowanej zgody na wykonanie procedury medycznej jest dla niego niejasny. Pacjent ma prawo odmówić zgody na wykonanie procedury medycznej i wówczas nie może ona być wykonana. W takiej sytuacji pacjent ma obowiązek podpisać oświadczenie o przyczynie braku zgody. Lekarz żąda tego, gdyż brak takiego oświadczenia może spowodować pociągnięcie go do odpowiedzialności za zaniechanie postepowania diagnostyczno-leczniczego.

V. Prawo do poszanowania intymności i godności Pacjenta

1. Pacjent ma prawo do poszanowania intymności i godności, w szczególności w czasie udzielania mu świadczeń zdrowotnych.
2. Prawo do poszanowania godności obejmuje także prawo do umierania w spokoju i godności.
3. Przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych może być obecna osoba bliska.

Komentarz: Prawo to zabezpiecza intymność pacjenta m.in. w takich sytuacjach, jak badanie przy łóżku chorego czy omawianie jego sytuacji i stanu zdrowia. Nie może się to odbywać w obecności innych pacjentów czy osób postronnych. W ośrodkach klinicznych, gdzie w badaniach i procesie leczenia biorą udział studenci medycyny, lekarz przed podjęciem czynności powinien poinformować o tym fakcie pacjenta i poprosić go o zgodę na ich uczestnictwo. Często jest to po prostu forma grzecznościowa, ale jak bardzo wpływa ona na komfort pacjenta!

VI. Prawo Pacjenta do dokumentacji medycznej

1. Pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych.
2. Pacjent ma prawo do zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej oraz innych związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych.

Komentarz: podobnie jak w komentarzu do Prawa Pacjenta do Informacji (Pkt. II)

VII. Prawo Pacjenta do zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii albo orzeczenia lekarza.

1. Pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy mogą wnieść sprzeciw wobec opinii albo orzeczenia lekarza.

Komentarz: W razie braku zrozumienia decyzji lekarza czy jakichkolwiek wątpliwości pacjent ma prawo do uzyskania informacji od innego specjalisty w danej dziedzinie lub zmiany lekarza. Jest to normalne postępowanie i pacjent nie powinien mieć z tego powodu stresu. Ma to związek z pkt I i pkt. II.

VIII. Prawo Pacjenta do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

1. Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej przeznaczonym dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych ma prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z innymi osobami.
2. Pacjent ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej.

Komentarz: W przypadku infekcji zagrażającej innym pacjentom przebywającym w tym samym ośrodku, może zaistnieć potrzeba izolacji kontaktowej chorego i wówczas, ze względów epidemiologicznych, dostęp rodziny i bliskich może być utrudniony, co nie znaczy, że zawsze przeciwwskazany – w tym zakresie decyzja zależy od lekarza. Zawsze możliwy jest (lub powinien być) kontakt telefoniczny a także informacja od lekarza prowadzącego leczenie czy lekarza dyżurnego, oczywiście z uwzględnieniem prawa pacjenta określonego w pkt. II

IX. Prawo Pacjenta do opieki duszpasterskiej

X. Prawo Pacjenta do przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie

Uwaga: Wszystkie Komentarze zostały napisane przez dr hab. med. Tomasza Jastrzębskiego i są one wynikiem Jego doświadczenia i analizy sytuacji w tym zakresie. Stanowią one jednocześnie jego osobiste przemyślenia i nie mają wpływu na interpretację prawną i inne ustalenia, poczynione przez inne osoby.

Prawa pacjenta reguluje:
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z dnia 31 marca 2009 r.)