Menu

Odpowiedzialność Cywilna Lekarza

11.04.2022

lekarze – ilustracja poglądowa

Lekarz od wieków pozostaje zawodem o bardzo wysokim poziomie zaufania społecznego. Jednak nawet lekarze pozostają tylko ludźmi, a co za tym idzie, nie są nieomylni. Dlatego też, zaczynając pracę w tej profesji, warto zapoznać się z tematem lekarskiej odpowiedzialności cywilnej, a także ubezpieczeń od tejże odpowiedzialności (dalej: Ubezpieczenia OC), będących ważnym aspektem zabezpieczającym cywilnie działalność każdego lekarza.

Odpowiedzialność cywilna lekarza bardzo różni się w zależności od formy zatrudnienia.
Najbardziej klarowna jest sytuacja osób udzielających świadczeń lekarskich i pozostających z pracodawcą w stosunku umowy o pracę, lub też mówiąc potocznie: zatrudnionych na etat. W tym wypadku odpowiedzialność cywilna lekarza, tak samo jak każdego innego pracownika w tej formie zatrudnienia, jest regulowana przez Ustawę z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy[1] (dalej: Kodeks Pracy). Art. 120 tejże ustawy mówi, iż w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykonywaniu przez niego obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca.

Odpowiedzialność cywilną ponosi więc w takiej sytuacji podmiot medyczny, w którym zatrudniony jest lekarz. Nie oznacza to jednak, że lekarza zatrudnionego na podstawie umowy o pracę, który uchybił swoim obowiązkom nie spotkają konsekwencje cywilne. Pracodawca po naprawieniu szkody ma prawo wystąpienia z tzw. roszczeniem regresowym (dalej: regres)[2] . Mówiąc prościej: może się on domagać od lekarza zwrotu kosztów poniesionych w związku z naprawieniem szkody wynikłej z popełnionego błędu. W tym wypadku ważna staje się kwestia umyślności działań lekarza. Jeśli błąd lub zaniechanie wynikło z działań umyślnych, to podmiot medyczny może domagać się 100% poniesionych przez siebie kosztów. Jeśli jednak działanie lekarza było nieumyślne, to regres może wynieść maksymalnie wysokość jego trzech miesięcznych pensji (według wysokości wynagrodzenia aktualnej w dniu popełnienia błędu)[3].

Sytuację lekarza zatrudnionego na podstawie umowy o pracę można określić więc jako komfortową. Odpowiedzialność cywilna związana z jego działaniami zawodowymi spoczywa zawsze na pracodawcy, a maksymalna wysokość regresu jest ustalona na rozsądnym poziomie. Kodeks Pracy odpowiednio chroni więc lekarzy funkcjonujących w tej formie zatrudnienia i zdejmuje z nich w pewnym stopniu presję związaną z możliwymi konsekwencjami popełnienia błędu.

Inaczej sytuacja wygląda w przypadku lekarza wykonującego zawód na podstawie umowy cywilnoprawnej, który nie pracuje w ramach praktyki lekarskiej. Zleceniobiorcy (bo z taką formą zatrudnienia na podstawie umowy cywilnoprawnej będziemy najczęściej mieli do czynienia w przypadku lekarzy) nie są chronieni przepisami Kodeksu Pracy. Oznacza to, że w pełnym zakresie odpowiadają cywilnie za działania związane ze swoją pracą. Jednakże, jako że nie pełnią oni świadczeń lekarskich, Ustawodawca nie narzuca na nich obowiązku posiadania ubezpieczenia OC. Może jednak zdarzyć się sytuacja, że przymus taki będzie wynikał z treści umowy o zatrudnienie (a więc ubezpieczenie będzie wymagane przez pracodawcę).

Zawsze warto więc dokładnie zapoznać się z umową, ale także w niektórych przypadkach przemyśleć wykupienie ubezpieczenia OC z własnej inicjatywy. Polskie przepisy nie zapewniają lekarzom-zleceniobiorcom żadnej ochrony w przypadku popełnienia błędu. Jako, że praca nie jest w tym wypadku związana z udzielaniem świadczeń lekarskich, a zakres obowiązków (a co za tym idzie konsekwencje popełnienia błędu) będą w zależności od charakteru zatrudnienia zawsze odmienne, każdy lekarz musi sam zdecydować czy warto rozważyć wykup ubezpieczenia OC.

Jeszcze inaczej wygląda sytuacja lekarzy pełniących swój zawód w ramach indywidualnej praktyki lekarskiej. Jako że pełnią oni świadczenia medyczne i jednocześnie nie są zatrudnieni na umowę o pracę, będą zawsze w pełnym zakresie ponosić odpowiedzialność cywilną za swoje błędy. Dlatego też w tym wypadku Ustawodawca przewiduje obowiązek wykupu ubezpieczenia OC. Szczegóły tegoż obowiązku zawarte zostały w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 29 kwietnia 2019 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotu wykonującego działalność leczniczą (dalej: Rozporządzenie)[4].

Obowiązek wykupienia ubezpieczenia jest w tym wypadku niezależny od formy zatrudnienia, czy też współpracy z podmiotem medycznym. Rozporządzenie szczegółowo reguluje zakres, minimalne sumy gwarancyjne, czy wyłączenia ubezpieczenia. W tym wypadku nie możemy więc już mówić o dowolności. Każdy lekarz chcący rozpocząć indywidualną praktykę lekarską bezwzględnie zobowiązany jest do wykupienia ubezpieczenia OC. Ustawodawca wprowadza w ten sposób formę prawnej ochrony, zarówno dla lekarza jak i potencjalnie osoby poszkodowanej.

Jak więc można zauważyć, formy odpowiedzialności cywilnej różnią się w zależności od sposobu i charakteru zatrudnienia. Ubezpieczenie OC pozostaje prawnie obowiązkowe tylko w przypadku lekarzy prowadzących działalność w ramach indywidualnej praktyki lekarskiej. Warto jednak rozważyć jego zakup pracując również na podstawie umowy-zlecenie, czy też nawet umowy o pracę (roszczenie regresowe pracodawcy, mimo że ograniczone do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, nadal może być niezwykle bolesne dla budżetu). Świadomość bezpieczeństwa i ochrony finansowej w przypadku podjęcia złej decyzji znacznie zwiększa komfort pracy, szczególnie w przypadku zawodu o tak wysokim poziomie zaufania społecznego jak lekarz.

Obowiązkowe i dobrowolne ubezpieczenie OC lekarza

Warto się więc przyjrzeć warunkom poszczególnych ofert ubezpieczeniowych w zakresie lekarskiej odpowiedzialności cywilnej. Najmniej wątpliwości napotkamy w przypadku ubezpieczenia obowiązkowego. Niecelowym jest w tym wypadku porównywanie warunków ofert każdego z ubezpieczycieli, jako że warunki, jakie ubezpieczenie musi spełniać określone zostały w Rozporządzeniu. W odniesieniu do lekarzy kształtują się one następująco:

Wyłączenia:

  • szkody wyrządzone przez podmiot wykonujący działalność leczniczą po pozbawieniu lub w okresie zawieszenia prawa do prowadzenia działalności leczniczej;
  • szkody polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie rzeczy;
  • szkody polegające na zapłacie kar umownych;
  • szkody powstałe wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru.

Minimalne sumy gwarancyjne:

  • 100 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia oraz 500 000 euro w odniesieniu do wszystkich zdarzeń, których skutki są objęte umową ubezpieczenia OC podmiotu leczniczego oferującego świadczenia zdrowotne szpitalne;
  • 75 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia oraz 350 000 euro w odniesieniu do wszystkich zdarzeń, których skutki są objęte umową ubezpieczenia OC podmiotu leczniczego oferującego świadczenia zdrowotne ambulatoryjne i inne niż szpitalne;
  • 75 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia oraz 350 000 euro w odniesieniu do wszystkich zdarzeń, których skutki są objęte umową ubezpieczenia OC lekarza wykonującego działalność leczniczą w formie jednoosobowej działalności gospodarczej jako indywidualna praktyka lekarska, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu we- zwania, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska, indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w miejscu wezwania, indywidualna praktyka lekarska wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład lub indywidualna specjalistyczna praktyka lekarska wyłącznie w zakładzie leczniczym na podstawie umowy z podmiotem leczniczym prowadzącym ten zakład;
  • 75 000 euro w odniesieniu do jednego zdarzenia oraz 350 000 euro w odniesieniu do wszystkich zdarzeń, których skutki są objęte umową ubezpieczenia OC lekarza wykonującego działalność leczniczą w formie spółki cywilnej, spółki jawnej albo spółki partnerskiej jako grupowa praktyka lekarska.

Nieco inaczej sytuacja prezentuje się w przypadku ubezpieczenia dobrowolnego. Nie jest ono w żaden sposób regulowane przepisami, więc oferty poszczególnych ubezpieczycieli będą się od siebie różniły. Przyjrzyjmy się więc niektórym wyłączeniom w kilku z nich:

Wyłączenia PZU S.A.

  1. Szkody wyrządzone umyślnie;
  2. rzeczowe wyrządzone osobie bliskiej ubezpieczonego;
  3. wyrządzone w wyniku braku uprawnień do wykonywania zawodu lekarza;
  4. wyrządzone w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających, psychotropowych lub psychoaktywnych;
  5. wyrządzone wskutek działania produktów nieposiadających odpowiedniego atestu;
  6. powstałe w wyniku niedotrzymania terminów zaplanowanych świadczeń zdrowotnych;
  7. powstałe w związku z wykonywaniem eksperymentów;
  8. powstałe wskutek niezabezpieczenia preparatów lub substancji chemicznych, biologicznych, radioaktywnych itd.;
  9. związanych z działaniami wojennymi, stanem wojennym i wyjątkowym, wojną domową, zamieszkami społecznymi, rozruchami, strajkami, lokautami i niepokojami społecznymi, aktami sabotażu oraz aktami terroru.

Wyłączenia Inter Ubezpieczenia S.A.

  1. Szkody wyrządzone umyślnie;
  2. powstałe w związku z wykonywaniem eksperymentów;
  3. wyrządzone wskutek działania produktów nieposiadających odpowiedniego atestu;
  4. polegające na zanieczyszczeniu lub skażeniu środowiska;
  5. polegające na wystąpieniu czystych strat finansowych.
  6. związanych z działaniami wojennymi, stanem wojennym i wyjątkowym, wojną domową, zamieszkami społecznymi, rozruchami, strajkami, lokautami i niepokojami społecznymi, aktami sabotażu oraz aktami terroru.

Wyłączenia Ergo Hestia S.A.

  1. Szkody wyrządzone umyślnie;
  2. wyrządzone osobie bliskiej; ubezpieczonego;
  3. powstałe w związku z wykonywaniem eksperymentów;
  4. polegające na utracie lub uszkodzeniu pojazdów mechanicznych, wartości pieniężnych, akt lub dokumentów;
  5. spowodowane ściekami lub odpadami związanymi z działalnością Ubezpieczającego;
  6. wynikłe wskutek niedotrzymania ustalonych terminów świadczeń medycznych;
  7. grzywny i kary pieniężne nałożone na Ubezpieczającego;
  8. szkody wyrządzone podczas działań wojennych.

Wyłączenia Grupa Allianz Polska

  1. Szkody wyrządzone umyślnie;
  2. wyrządzone osobie bliskiej ubezpieczonego;
  3. spowodowane pod wpływem alkoholu, narkotyków lub innych środków odurzających;
  4. na skutek których pojawia się zobowiązanie do zapłaty kar umownych, grzywien, odszkodowań o charakterze karnym i innych kar i środków o charakterze pieniężnym;
  5. wynikające z wprowadzającej w błąd reklamy lub ogłoszenia;
  6. związane z działaniami wojennymi, wojną domową, stanem wojennym, rewolucją, rozruchami, zamieszkami społecznymi, aktami terroryzmu, lokautami, aktami wandalizmu lub sabotażu.

*przedstawione zostały wybrane wyłączenia, które autor uznał za najistotniejsze. Pełną listę wyłączeń znaleźć można w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (OWU) na stronach internetowych Ubezpieczycieli.

Jak więc można zauważyć, każdy ubezpieczyciel kształtuje wyłączenia według własnych potrzeb i wymagań. Znaleźć można jednak wiele podobieństw, takich jak wyłączenie ubezpieczenia w przypadku szkód związanych z działaniami wojennymi, czy eksperymentami medycznymi. Niektóre z wyłączeń pokrywają się z tymi, które zostały przedstawione w Rozporządzeniu i mają zastosowanie do ubezpieczenia obowiązkowego (np. szkody polegające na zapłacie kar umownych).

Po zapoznaniu się z powyższymi danymi nasuwa się wniosek, że oferty ubezpieczeń OC lekarzy są pod kątem wyłączeń znacznie mniej zróżnicowane niż przykładowo ubezpieczenie OC samochodowe. Wynika to z faktu, iż są one skierowane do bardzo konkretnej grupy zawodowej, a samo ubezpieczenie ma pokrywać wyłącznie sferę pracy. Jednakże nawet w tym przypadku należy pamiętać, aby dokładnie zapoznać się z warunkami (a co za tym idzie, wszystkimi wyłączeniami) przed podjęciem decyzji o kupnie danej polisy. Nie wspominając już o odmiennym charakterze pracy, każdy lekarz ma swoje przyzwyczajenia i praktyki, w wyniku stosowania których może potrzebować nieco innego ubezpieczenia.


Opracowanie:
Grzegorz Krekin
Prawnik


Przypisy:

  1. Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141
  2. Patrz Art. 828 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks Cywilny Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93
  3. Patrz Art. 119 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141
  4. Dz.U. 2019 poz. 866
» więcej aktualności medycznych