Wspomaganie żywieniowe w nowotworach przełyku i żołądka

Rak przełyku i żołądka są nowotworami wymagającymi wielodyscyplinarnego i długotrwałego leczenia. Rozpoznanie raka przełyku zazwyczaj odbywa się na podstawie objawów klinicznych, do których należą przede wszystkim trudności w połykaniu, wynikające z rozrastającego się do światła przełyku guza nowotworowego. Podobne objawy są obserwowane w przypadku raka żołądka umiejscowionego przy połączeniu przełykowo-żołądkowym lub we wpuście. Mechaniczne upośledzenie przechodzenia pokarmów przez zwężony odcinek przełyku lub wpustu żołądka powoduje wymioty pokarmów stałych i konieczność przyjmowania pokarmów płynnych. W zależności od natężenia trudności w przyjmowaniu pokarmów wyróżniamy różne stopnie dysfagii (trudności w połykaniu):
I° – utrudnienie połykania pokarmów stałych,
II° – możliwe połykanie jedynie pokarmów rozdrobnionych, półpłynnych,
III° – możliwe połykanie jedynie płynów,
IV° – całkowity brak możliwości połykania, nawet śliny (afagia).

Każdy problem z połykaniem pokarmów w chorobie nowotworowej prowadzi do niedożywienia, które może mieć wpływ na sposób leczenia. W przypadku raka przełyku leczeniem z wyboru jest zabieg operacyjny, polegający na wycięciu środkowej i dolnej jego części, z wykonaniem następowego zespolenia górnej części przełyku z żołądkiem. Zabieg wykonuje się z otwarciem jamy brzusznej i klatki piersiowej, zaś zespolenie dokonuje się na szyi. W raku żołądka leczeniem z wyboru jest wykonanie wycięcia całego żołądka z odtworzeniem ciągłości przewodu pokarmowego poprzez wykonanie zespolenia przełyku z jelitem. W przypadkach bardziej zaawansowanych leczenia rozpoczyna się od chemioterapii, zaś zabieg operacyjny wykonuje się po jej zakończeniu.

Warunkiem niezbędnym do optymalnego leczenia jest stan chorego, pozwalający na przeprowadzenie leczenia radykalnego. W sytuacji, gdy stan chorego nie pozwala na leczenie radykalne, pozostaje jedynie leczenie objawowe lub paliatywne. Jednym ze stanów wpływających na możliwość przeprowadzenia leczenia radykalnego jest stan odżywienia.

Trudności z połykaniem (dysfagia) w chorobie nowotworowej szybko prowadzą do stanów niedożywienia. Niedożywienie spowodowane utrudnieniem przechodzenia pokarmów z powodu mechanicznego zwężenia światła przełyku lub wpustu żołądka należy zdecydowanie odróżnić od niedożywienia spowodowanego rozsiewem nowotworu i niedożywieniem związanym ze zmianą metabolizmu w zaawansowanej chorobie nowotworowej. Niedożywienie spowodowane mechaniczną przeszkodą w przewodzie pokarmowym można zahamować i odwrócić poprzez włączenie wspomagania żywieniowego.

Wspomaganie żywieniowe w przypadku dysfagii powodującej ograniczenia przechodzenia pokarmów stałych przez zwężony przełyk lub wpust żołądka polega na włączeniu preparatów płynnych, zawierających zwiększoną ilość substancji energetycznych oraz białka. To ostatnie zwłaszcza jest niezmiernie ważne, gdyż w planowanym leczeniu chirurgicznym to właśnie prawidłowy poziom białka wpływa korzystnie na gojenie się zespoleń po wykonaniu rozległych zabiegów wycięcia takich narządów jak przełyk czy żołądek. Prawidłowe odżywienie ma także olbrzymi wpływ na ograniczenie powikłań pooperacyjnych, takich jak zmiany zapalne w ranie operacyjnej („zropienie rany”) czy powikłania infekcyjne w zakresie dróg oddechowych.

Badania wykonane w klinikach uniwersyteckich wykazały, że przyjmowanie preparatów żywieniowych białkowo-kalorycznych w ilości 2/dzień przez okres przynajmniej 2 tygodni przed planowanym zabiegiem operacyjnym pozwala na zahamowanie niekorzystnego trendu obniżania kondycji żywieniowej i wpływa zdecydowanie korzystnie na dobre wyniki leczenia chirurgicznego. Doustne preparaty żywieniowe mają także tę zaletę, że będąc w postaci płynnej mogą być przyjmowane także przez chorych z rakiem przełyku lub wpustu żołądka z trudnościami w przechodzeniu pokarmów stałych.