Czym są markery nowotworowe

Antygeny towarzyszące nowotworom, czyli tak zwane markery nowotworowe - to substancje, najczęściej białkowe, których synteza zachodzi w komórce tylko na określonych etapach rozwoju i ustaje lub zmniejsza się w komórkach dojrzałych, o prawidłowej budowie i niezaburzonych funkcjach. W komórkach nowotworowych, które wkraczają na drogę niekontrolowanych podziałów i zaburzonego dojrzewania, synteza tych białek jest nieprawidłowo wzmożona.

Markery nowotworowe, których wartość znana jest od kilku dekad, w diagnostyce choroby nowotworowej pełnią wyłącznie funkcję wspomagającą. Ich zastosowanie jest natomiast szersze w ocenie odpowiedzi na leczenie, długoterminowej obserwacji po leczeniu i prognozowaniu wznowy.

W praktyce klinicznej przydatność oznaczania markerów nowotworowych ma wiele ograniczeń. Idealny marker, który mógłby posłużyć za narzędzie diagnostyczne w badaniach przesiewowych, powinien cechować się 100-procentową czułością (czyli u każdego chorego na dany nowotwór wynik jego obecności jest pozytywny), swoistością diagnostyczną (wynik pozytywny jedynie u osób chorych na dany nowotwór), a także swoistością narządową (wysokie stężenie powinno potwierdzać obecność choroby i jednoznacznie określać jej umiejscowienie).

Do tej pory badane markery nie cechuje ani wysoka czułość, ani wystarczająca swoistość. Biorąc to pod uwagę, w praktyce klinicznej podczas stawiania rozpoznania badanie markerów ma jak do tej pory znaczenie jedynie pomocnicze. Znacznie bardziej doceniana jest ich rola w monitorowaniu przebiegu choroby, ocenie efektywności leczenia onkologicznego oraz długofalowej okresowej kontroli po zakończeniu terapii, celem wczesnego wykrycia wznowy nowotworu.