Profilaktyka i wczesne wykrywanie nowotworów

Celem badań przesiewowych (screening) jest wykrycie potencjalnie istniejącego ogniska nowotworu u osób, które nie wykazują żadnych jego oznak i objawów. Badania screeningowe nie są badaniami diagnostycznymi. Ich celem jest identyfikacja czynników, mogących występować w przypadku istnienia nowotworu. Stwierdzenie występowania takiego czynnika jest dopiero sygnałem do przeprowadzenia badań diagnostycznych, które potwierdzą bądź wykluczą obecność nowotworu. Badania te stanowią tzw. „profilaktykę wtórną” – w odróżnieniu od działań i zachowań, których celem jest zapobieganie powstawaniu nowotworom, stanowiących tzw. „profilaktykę pierwotną”.

Przykładem profilaktyki pierwotnej jest m.in. zaprzestanie palenia nikotyny, co zapobiega powstawaniu raka płuc, a także unikanie oparzeń słonecznych i stosowanie filtrów UV, co jest profilaktyką raka skóry i czerniaka. W przypadku wielu nowotworów nie ma uchwytnej przyczyny ich powstania lub istnieje ich zbyt wiele, ażeby można było zastosować profilaktykę pierwotną. Jedynym sposobem, na który możemy mieć wpływ, poprawiającym rokowanie, jest wczesne wykrycie nowotworu i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Do najprostszych działań należy samobadanie piersi przez kobiety w wczesnym wykrywaniu raka piersi, test na krew utajona w kale i badanie CEA jako badanie w kierunku wykrywania schorzeń jelita grubego, w tym raka jelita grubego, a także wykonywanie okresowych badań radiologicznych płuc mogących wykryć wczesne ogniska raka płuca. Często niepokój budzą objawy ze strony różnych narządów, które mogą świadczyć o występowaniu choroby nowotworowej. W tych sytuacjach należy zwrócić na nie uwagę lekarza pierwszego kontaktu, który zweryfikuje nasze obserwacje.