Medycyna nuklearna - nowe perspektywy leczenia trudno diagnozowanych nowotworów

04.02.2022

Długoletnie badania nad radiofarmaceutykami celowanymi w pewne typy nowotworów, w tym trudnego w diagnozowaniu i leczeniu raka rdzeniastego tarczycy, wreszcie przyniosły obiecujące rezultaty w fazie przedklinicznej. Otrzymane wyniki rodzą nadzieję na rozwój teranostyki nowotworów, koncepcji ścisłego połączenia diagnostyki i terapii w celu osiągnięcia jak najlepszych wyników leczenia w terapiach celowanych. Pracują nad tym także naukowcy z Ośrodka Radioizotopów POLATOM w Narodowym Centrum Badań Jądrowych.

W komórkach niektórych nowotworów, np. w raku rdzeniastym tarczycy, obserwowana jest zwiększona częstość występowania receptorów cholecystokininy-2 (CCK2R). Receptory cholecystokininy-2 (CCK2R) mają zdolność wiązania hormonów peptydowych takich jak cholecystokinina (CCK) i gastryna. Od ponad 20 lat receptory CCK2R są w centrum zainteresowania naukowców projektujących leki do obrazowania molekularnego. Jednakże leczenie nakierowane na CCK2R wciąż nie zostało wprowadzone do praktyki klinicznej.

Foto. Zdjęcie (w orientacji poprzecznej) tomografii komputerowej (a) oraz złożenie obrazu z tomografu komputerowego i z tomografu emisyjnego pojedynczych fotonów (b) pacjenta z rakiem rdzeniastym tarczycy, przy znakowaniu galem-68. Zdjęcia wykonano 4h od podania mniejszej, niż przy znakowaniu indem, dawki peptydu. Strzałkami zaznaczono przerzuty nowotworowe w wątrobie. Zdjęcie wykonano w Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Właścicielem zdjęcia jest MDPI, Basel, Switzerland; opublikowano w ramach licencji Creative Commons Attribution (CC BY).
Międzynarodowa grupa ekspertów z dziedziny medycyny nuklearnej oraz radiofarmacji, w tym z Ośrodka Radioizotopów POLATOM Narodowego Centrum Badań Jądrowych, podsumowała swoje własne doświadczenia oraz doświadczenia innych grup naukowców w badaniach rozwojowych nad nowymi radiofarmaceutykami nakierowanymi na CCK2R i w badaniach klinicznych z ich użyciem.

Naukowcy donoszą, iż najnowsze badania kliniczne wykazały potencjał znakowanych izotopami promieniotwórczymi analogów gastryny w obydwu zastosowaniach – zarówno w obrazowaniu, czyli w wykrywaniu i lokalizacji zmian nowotworowych, jak i w celowanej radioterapii wewnętrznej. Wyniki pierwszych badań klinicznych wskazują na możliwość szerszego zastosowania radiofarmaceutyków celowanych w CCK2R.

Nadekspresja, czyli zwiększona w porównaniu do komórek zdrowych częstość występowania receptorów CCK2R w komórkach nowotworowych raka rdzeniastego tarczycy (z ang. Medullary Thyroid Carcinoma, MTC), czy w innych nowotworach sprawia, że radiofarmaceutyki celowane w ten receptor mogą być skuteczne w obrazowaniu i terapii celowanej schorzeń onkologicznych. W szczególnie trudnej sytuacji są pacjenci z MTC, u których stwierdzono występowanie przerzutów nowotworowych, ponieważ aktualnie dostępne dla nich metody leczenia są bardzo ograniczone.

U pierwszych pacjentów, u których zastosowano nowe radioznaczniki nakierowane na CCK2R, uwidocznione zostały zmiany nowotworowe, które nie były widoczne w klasycznych badaniach tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego. Intensywne gromadzenie radiofarmaceutyków w zmianach nowotworowych stwarza szczególne nadzieje wiązane z zastosowaniem peptydowej radioterapii wewnętrznej PRRT (ang. Peptide Receptor Radionuclide Therapy), ponieważ nowe analogi gastryny charakteryzują się stabilnością metaboliczną, wysokim gromadzeniem w zmianach nowotworowych oraz niską toksycznością dla nerek i mogą być bezpiecznie stosowane w leczeniu nowotworów.
Naukowcy zapowiadają dalsze innowacyjne badania i kolejne próby zwiększenia skuteczności diagnostycznej leków celujących w CCK2R. Wykorzystają do tego najnowsze osiągnięcia nauki, modyfikacje cząsteczek na drodze syntezy organicznej i projektowania z wykorzystaniem metod obliczeniowych, a także poprzez wprowadzenie nowych izotopów promieniotwórczych o fizycznej charakterystyce promieniowania lepiej dostosowanej do indywidualnego przebiegu choroby. Będzie to prowadzić do personalizacji leczenia. Realizowanie właśnie takich kierunków badań przyświeca aktualnie prowadzonym w NCBJ projektom CERAD i NOMATEN.