Menu

Profilaktyka czerniaka i innych nowotworów skóry

Ochrona skóry w czasie narażenia na ekspozycję słoneczną

Wakacje i letnia pora roku sprzyja wielu niekorzystnym dla naszej skóry zachowaniom. Słońce i jego promieniowanie to jeden z największych winowajców. Przede wszystkim jest jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na rozwój raka skóry. Ochrona przed promieniowaniem UV stanowi najlepszą profilaktykę przed tego typu nowotworami.

Całkowite uniknięcie promieniowania nie jest możliwe, a nawet nie byłoby wskazane. Efektem działania promieni UVB jest produkcja witaminy D, której 90% powinno być wytworzone w naturalny sposób. Ścisła ochrona przeciwsłoneczna jest drogą do niedoboru witaminy D, a w konsekwencji może wywołać wiele niezależnych chorób, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, nadciśnienie, choroby autoimmunologiczne i choroby kości. Odpowiednie wyważenie pomiędzy ochroną i ekspozycją na promienie UV może przyczynić się do zmniejszenia się braków witaminowych w organizmie. Korzystajmy więc z kąpieli słonecznych mądrze, odpowiednio dawkując ekspozycję na promieniowanie UV, dostosowując ją do rodzaju cery.

Pierwszą rzeczą, po którą sięgamy idąc na plażę lub spacer w piękny letni dzień są kremy z filtrami. Oferta w sklepach jest bardzo szeroka, co więc wybrać? Już w 1975 roku dr Thomas Fitzpatrick wyróżnił sześć fototypów skóry, które w określony sposób reagują na promieniowanie słoneczne:

Typ I
Blada biała skóra, często piegi, niebieskie, zielone lub piwne oczy, włosy blond lub rude – zawsze ulega oparzeniom, trudno się opala.

Typ II
Blada skóra, niebieskie lub zielone oczy – łatwo ulega oparzeniom, trudno się opala.

Typ III
Ciemniejsza biała skóra – opala się po początkowym oparzeniu.

Typ IV
Jasna brązowa skóra – oparzenia minimalne, opala się łatwo.

Typ V
Brązowa skóra – rzadko ulega oparzeniom, łatwo i mocno się opala.

Typ VI
Ciemnobrązowa lub czarna skóra – nigdy nie ulega oparzeniom, zawsze się mocno opala.

Posiadając już wiedzę o tym jaki mamy fototyp i jakie filtry powinien zawierać krem, musimy dobrać odpowiedni dla nas preparat. Siłę działania kremu przed promieniowaniem UV określa skrót SPF, który powinien być umieszczony w widocznym miejscu na opakowaniu. Liczba przy skrócie SPF informuje nas o ile możemy wydłużyć czas ekspozycji na promienie UV.

Zadbajmy o dobrą jakość produktu, który zabieramy ze sobą na wakacje. Powinien chronić nas przed nadmierną ekspozycją na promienie UV, ale również niwelować pozostałe tego skutki. Najlepszy jednak krem nie zastąpi zdrowego rozsądku i umiaru w korzystaniu z kąpieli słonecznych. Zwłaszcza jeżeli jesteśmy w grupie ryzyka zachorowaniem na raka skóry.

Prosty sposób przeliczenia na jaki krem powinniśmy zdecydować się przed zakupem: jeżeli nasza skóra rumieni się po 15 minutach przebywania na słońcu to SPF 20 wydłuży ten czas o 5 godzin.
15 minut x SPF 20 = 300 minut : 60 = 5 godzin

Czerniak złośliwy - niezwykle groźny nowotwór

Czerniak może powstać na bazie znamienia barwnikowego istniejącego przez wiele lat w stanie stabilnym, które nagle zaczęło się zmieniać (zgrubienie, zmiana powierzchni, zmiana zabarwienia i brzegów, wystąpienie swędzenia, krwawienia) lub w skórze niezmienionej. Szybki wzrost czerniaka, zdolność do wczesnego dawania przerzutów oraz niewielka podatność na leczenie stawiają go w grupie najbardziej niebezpiecznych nowotworów.

W grupie czynników ryzyka zachorowania na czerniaka złośliwego należy wymienić długotrwałą ekspozycję na promieniowanie słoneczne i ultrafioletowe (częste, intensywne opalanie bez zachowania ochrony przeciwsłonecznej, korzystanie z solariów), oparzenia słoneczne (szczególnie w dzieciństwie), liczne wrodzone znamiona barwnikowe, zwłaszcza gdy znajdują się w miejscach częstego drażnienia (okolica kołnierzyka, pasa, biustonosza).

Osoby o bladym kolorze skóry z piegami, o jasnych (rude lub blond) włosach, z błękitnymi tęczówkami są istotniej narażone ze względu na dodatkowo wyższą wrażliwość skóry na promieniowanie ultrafioletowe i powinny stosować szczególne formy ochrony w okresach intensywnej ekspozycji na słońce.

Tak jak w przypadkach większości nowotworów, istotny jest też obciążony wywiad rodzinny w kierunku występowania czerniaka bądź innych nowotworów.

Jak rozpoznać zagrożenie wystąpienia czerniaka?

Kliniczne cechy zmiany skórnej mogącej budzić niepokój onkologiczny są grupowane w systemie ABCDE. Klasyfikacja została opisana ponad trzydzieści lat temu w USA i nadal jest aktualna, choć używana głównie do celów dydaktycznych.

Klasyfikacja ABCDE
A - (asymmetry) – asymetria znamienia – brak możliwości przeprowadzenia dwóch osi symetrii (zmiany łagodne zwykle są okrągłe lub owalne – symetryczne)

B - (borders) – brzegi nierówne, zachodzące „języczkami” - w skórę niezmienioną, postrzępione, zatarte granice skóry zdrowej

C - (color) – kolor – różnobarwny, miejscowo pigmentowany, nierównomierny rozkład barwnika (od jasnobrązowego do czarnego, niekiedy fioletowego lub stalowego)

D - (diameter/dynamics) – średnica > 5mm lub dynamika zmian morfologicznych zmiany obserwowanej w czasie (koloru, pojawienie się owrzodzenia, sączenia z powierzchni)

E - (elevation/evolution) – elewacja, uwypuklenie powierzchni zmiany ponad poziom otaczającego naskórka lub ewolucja zmiany w czasie

Badanie lekarskie znamion skórnych

W trakcie wizyty u lekarza, wywiad chorobowy powinien uwzględniać informacje o nowo powstałych zmianach skórnych, zauważonych nieprawidłowościach w obrębie istniejących przez lata znamion oraz ekspozycję na czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na nowotwory skóry, wymienione wyżej.

Najważniejszym elementem badania skóry jest dokładne oglądanie całego ciała pacjenta – podczas każdej wizyty w gabinecie lekarskim. Badanie powinno być przeprowadzone w warunkach dobrego oświetlenia, umożliwiającym szczegółową ocenę okolic trudno dostępnych (owłosiona skóra głowy, okolice zauszne, stopy, przestrzenie międzypalcowe, okolice narządów płciowych i odbytu).

W razie istniejących zmian, zalecanym badaniem, wykorzystywanym we wstępnej diagnostyce, jest dermatoskopia lub wideodermoskopia, które poprawiają czułość diagnostyczną o około 30 proc. Technika oceny dermatoskopowej zmian skórnych opiera się, bardzo ogólnie, na podejrzeniu klinicznym czerniaka w przypadku spełnienia dwu z trzech następujących kryteriów:
- asymetryczny rozkład struktur w obrębie zmiany,
- atypowa siatka barwnikowa,
- niebiesko-biały welon.

Czułość tej metody diagnostycznej dochodzi do 96,3 proc., a jej swoistość do 94,2 proc.

Jak postępować w przypadku podejrzenia, że znamię może ewoluować w kierunku czerniaka?

W przypadku znamienia, budzącego duży niepokój onkologiczny, należy podjąć decyzję o wycięciu zmiany. Podstawą rozpoznania czerniaka złośliwego jest badanie histopatologiczne całej wyciętej zmiany barwnikowej.

Zabiegi te mogą być wykonywane ambulatoryjnie w znieczuleniu miejscowym lub w warunkach sali operacyjnej, w zależności od wielkości, umiejscowienia guza, konieczności ewentualnego zaopatrzenia ubytku skóry przeszczepem tkankowym, stanu ogólnego i preferencji chorego. Jednak zawsze zabieg ten musi być wykonany przez lekarza mającego doświadczenie w leczeniu nowotworów skóry.

Po uzyskaniu rozpoznania histopatologicznego czerniaka skóry należy wdrożyć leczenie zgodnie z zaleceniami w danym stopniu zaawansowania (wycięcie dodatkowego marginesu skóry, biopsja węzła wartowniczego lub usunięcie wszystkich regionalnych węzłów chłonnych, gdy są one zajęte przez przerzuty).


Opracowanie:
dr hab. n. med. Tomasz Jastrzębski, prof. ndzw. GUMed
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku,

lek. med. Paulina Cichon
Klinika Chirurgii Onkologicznej
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku.

» powrót na początek strony

Obserwuj Onkonet na Facebooku

NU-MED Onkologia

reklama Grupa NU-MED

Grupa NU-MED to wyspecjalizowane placówki, w których diagnozujemy i leczymy pacjentów z chorobami nowotworowymi. Leczenie odbywa się w ramach kontraktu z NFZ. Zobacz więcej informacji.

Onkodiag – medycyna spersonalizowana w onkologii

reklama Onkodiag

Badania oparte na wnikliwej analizie tkanek pochodzących z nowotworu oraz krążących we krwi komórek nowotworowych:

  • Trublood – nieinwazyjna biopsja z analizą pod kątem diagnozy, rokowań i teranostyki
  • Celldx – głęboka analiza genomiczna nowotworu – badanie skuteczności terapii
  • Exacta – pełna analiza nowotworu uwzględniająca genomikę, immunohistochemię, immunocytochemię i chemowrażliwość żywych komórek. Badanie zaprojektuje najbardziej skuteczne leczenie
  • Chemoscale – badanie chemowrażliwości leków cytostatycznych
  • Cancertrack – monitorowanie efektów leczenia na podstawie cell-free DNA

Więcej na temat diagnostyki i leczenia czerniaka

Czerniak złośliwy (łac. melanoma malignum) jest nowotworem wywodzącym się z komórek barwnikowych - melanocytów, które rozwijają się z tkanki nerwowej powłok. Stanowi około 2% wszystkich zachorowań na nowotwory. Najczęstszym punktem wyjścia czerniaka jest skóra, ale może on powstawać także w obrębie błon śluzowych przewodu pokarmowego lub w gałce ocznej. Czerniak jest nowotworem o wysokim stopniu złośliwości.

» przejdź do artykułu "Czerniak złośliwy skóry"

Atlas czerniaka

Na stronach "Atlasu Czerniaka" przedstawiamy przykłady różnych form czerniaka, zarówno postaci powierzchownych jak i guzowatych. Czerniak złośliwy skóry jest jednym z najgroźniejszych nowotworów, a przy tym najłatwiejszych do wykrycia w fazie wczesnych zmian atypowych w obrębie znamienia. Czerniak może być umiejscowiony na skórze w każdym miejscu ciała, dlatego tak ważne jest badanie całościowe przy wizycie u lekarza. Wczesne wykrycie czerniaka pozwala na jego optymalne leczenie, zaś badania lekarskie, a szczególnie badania dermatoskopowe, pozwalają na wykrycie czerniaka we wczesnych fazach rozwoju, także w fazach przedinwazyjnych.

» przejdz do atlasu czerniaka