Chirurgia robotowa (Robotic Surgery) w Europie i w Polsce

Fot. Chirurgia robotowa, ©2018 Intuitive Surgical, Inc.

Postęp w technikach chirurgicznych, który obserwujemy nieprzerwanie od ponad 20 lat zmienił oblicze i możliwości chirurgii praktycznie we wszystkich jej rodzajach. Wykorzystanie nowoczesnych technologii i zaawansowanego sprzętu medycznego doprowadziło do zmniejszenia ilości powikłań, skrócenia czasu operacji i ograniczenia dolegliwości bólowych związanych z zabiegiem. Dzięki nowoczesnym technologiom możliwe jest zminimalizowanie u pacjenta ograniczeń spowodowanych szkodami wynikającymi z przeprowadzenia klasycznego, rozległego zabiegu operacyjnego. Jest to jedna z najważniejszych zalet widoczna po zakończeniu procesu leczenia.

Wszystkie te osiągnięcia nie byłyby możliwe bez zaangażowania szerokiego środowiska chirurgicznego we wdrażanie nowoczesnych technologii. Wymagają one opanowania nowych technik, poświęcenia długiego okresu czasu na szkolenia, pogłębiania swojej wiedzy praktycznej i teoretycznej, wymiany doświadczeń z lekarzami z innych ośrodków w kraju i za granicą. Dążenie do jak najlepszego wykonywania zabiegów z wykorzystaniem najnowszych technologii jest naturalnym sposobem postępowania wszystkich chirurgów.

Zagadnienie „postępu w technikach chirurgicznych” jest tak szerokie, że praktycznie niemożliwe do pełnego omówienia. Szczególnie, że praktycznie z każdym sympozjum, z każdą konferencją przedstawiane są nowe informacje na ten temat.

Kamienie milowe w chirurgii można by omawiać pod wieloma aspektami. Jednym z nich jest sposób wykonywania zabiegu operacyjnego. Klasyczna chirurgia, oparta na otwarciu jam ciała, jest standardem postępowania w leczeniu wielu chorób. Jednak od ponad 20 lat wprowadza się do leczenia wybranych schorzeń techniki chirurgii małoinwazyjnej.

Zabiegi laparoskopowe, bo o nich mowa, są standardem postępowania w leczeniu niepowikłanych chorób pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego, ale także w zabiegach rozleglejszych, jak wycięcie jelita grubego, żołądka a nawet części wątroby. Zabiegi laparoskopowe są standardem w leczeniu otyłości (chirurgia bariatryczna). Co więcej, techniki laparoskopowe są obowiązkową częścią szkolenia chirurgów w ramach specjalizacji.

Dążenie do zmniejszania rozległości zabiegów operacyjnych, przy poprawie jakości i jednoczesnym ograniczaniu powikłań, doprowadziło do wprowadzenia na sale operacyjne robotów chirurgicznych. Zasadniczą różnicą w technice chirurgicznej jest wykorzystanie zaawansowanych technologicznie narzędzi wspomaganych robotycznie, dzięki którym można operować „na odległość” tak, jakby się było przy samym narzędziu. Każdy ruch dłoni, palców, jest przenoszony na końcówki narzędzia chirurgicznego, co czyni je wyjątkowo precyzyjnym i jednocześnie delikatnym.

Oczywiście taka technika w operowaniu wymaga zaawansowanego szkolenia, jednak wyniki leczenia są nie tylko porównywalne z innymi zaawansowanymi technikami operacyjnymi jak zabiegi laparoskopowe, ale często przewyższają je pod względem ograniczenia utraty krwi, skrócenia okresu hospitalizacji po zabiegu czy efektów funkcjonalnych (np. po zabiegach na prostacie). Czas operacji z wykorzystaniem robota prowadzonej przez w rękach doświadczonego chirurga jest porównywalny do zabiegów wykonywanych techniką laparoskopową.

Chirurgia robotowa w Polsce i innych krajach europejskich

Chirurgia robotowa mająca początki około 20 lat temu rozwija się różnie w różnych krajach. Różne są też czynniki, które na to wpływają. Obecnie zabiegi z użyciem chirurgii robotowej są najczęściej wykonywane w chirurgii prostaty, ale także układu moczowego (nerki, pęcherz moczowy). Coraz częściej roboty znajdują też zastosowanie w chirurgii przełyku i żołądka, a także jelita grubego i odbytnicy.

Zwraca się uwagę, że tak zwana krzywa uczenia, czyli ilość zabiegów, które musi wykonać chirurg aby biegle posługiwać się robotem, jest zdecydowanie mniejsza niż w przypadku innych technik. Co nie oznacza, że zabiegi może wykonywać każdy. Aby być biegłym w nowoczesnych technikach chirurgicznych, należy zdobyć wpierw doświadczenie ogólnochirurgiczne. Nie może być dobrym operatorem robota chirurgicznego chirurg, który dopiero zaczyna uczyć się chirurgii.

W poniższej tabeli przedstawiono wybrane kraje europejskie i Izrael, oceniając ilość ośrodków posiadających roboty chirurgiczne, liczbę mieszkańców kraju i ilość mieszkańców przypadającą na jeden ośrodek wykonujący zabiegi z użyciem tej technologii.

Liderem w tej klasyfikacji jest Szwecja, gdzie chirurgia robotowa jest standardem postępowania terapeutycznego w wielu chorobach chirurgicznych, co widać z ilości sprzętu przypadającą na ilość mieszkańców.

Według tych danych w Polsce byłoby miejsce przynajmniej na 25 do 40 robotów chirurgicznych. Obecnie jest ich kilka w 6 ośrodkach, w których wykonuje się zabiegi robotowe, głównie w zakresie chirurgii prostaty.

Opracowanie:
prof. nadzw. dr hab. med. Tomasz Jastrzębski